Brutaal op school

Kan een waarom vraag brutaal overkomen bij een docent? Zeker! Nou, dat was wel nieuw voor de nieuwsgierige snel denkende leerling die tegenover mij zit. In dit blog schrijf ik over ‘brutaal op school’ maar eigenlijk gaat het over luisteren naar de leerling en luisteren naar jezelf als docent. Ik besef overigens heel goed dat ik dit schrijf vanaf de zijlijn maar wel vanuit het midden van het strijdgewoel op een school. Ik ben geen docent, dus de uitvoering van de zaken die ik beschrijf kan ik zelf helemaal niet. Maar omdat ik meekijk en meeluister naar beide kanten durf ik dit toch te schrijven. Onderin dit blog staan ook wat tips voor leerlingen die vaak te horen krijgen dat ze brutaal zijn.

Waarom – daarom

Waarom moet ik er altijd uit en de anderen die ook kletsen niet? Waarom moet ik naar de les? Waarom moet ik opletten terwijl u ook alleen maar wat zit te kletsen de hele tijd? Waarom krijgen we geen les en moeten we alleen opdrachten maken? Waarom mogen we niet drinken tijdens de les? Waarom moeten we nederlands leren, we spreken het toch al? Waarom mag je niet huiswerk maken tijdens het nakomen?

Leerlingen stellen heel veel waarom-vragen. Ook op momenten dat het helemaal niet handig is. Als ze uit de les gestuurd worden bijvoorbeeld of tijdens een gesprek om de relatie tussen de leerling en de docent weer goed te krijgen. Vaak helpen deze waarom vragen niet om de situatie beter te maken. Want hallo, het zijn ook nog pubers die deze vragen stellen. Dus ook met de toon en de oogopslag die daarbij hoort. Ja, soms zijn ze best brutaal op school.

Het antwoord is zo pijnlijk

En toch zijn dit echte vragen van deze slimme leerlingen. Ze zijn echt nieuwsgierig waarom het zo verlopen is. Maar als we eerlijk zijn is het echte antwoord op die vragen best pijnlijk. Want heel erg vaak zeggen ze vooral iets over onszelf. Je voelde je weer niet zo lekker vandaag, je had een kort lontje door omstandigheden die de leerling geen bal aangaan. Je had zelf ook moeite om je naar school te slepen vandaag, je zag het niet zitten om dit droge onderwerp interessant te brengen. Of dicht bij dat wat er gebeurde in de klas: ik had niet door wie er begon met klieren. Elk negatief gedrag geeft mij het gevoel dat ik een slechte docent ben.

Een slimme leerling zei letterlijk tegen mij: “waarom is zo’n waarom vraag aanvallend. Ik wil toch gewoon weten waarom? Anders leer ik er niets van.” Is de vraag misschien vooral brutaal omdat de vraag ons heel direct met ons onvermogen (van dat moment) confronteert?

Op het moment dat je lekker in je vel zit en je het gevoel hebt dat je de hele wereld aan kan, vind je die vraag misschien juist geinig of positief uitdagend. Maar soms trek je dat toontje en die oogopslag gewoon even niet. Zeker niet als het heel vaak gebeurd.

Bereik mij!

Brutaliteit in school is volgens mij vaak een roep om aandacht. Bereik mij alsjeblieft! Ik denk dat we op school moeten volhouden dat ieder gedrag het resultaat is van de beste keuze die op dat moment gemaakt kon worden. En soms is dat gedrag heel vervelend, maar het is wel de beste keuze. Elk gedrag heeft een reden. Zoals elk geintje een seintje heeft, heeft elk negatief gedrag ook een positieve boodschap te vertellen. Soms over ons, soms over de leerling, soms over de situatie waar we samen in zitten.

• Wordt de leerling misschien inderdaad niet serieus genomen?
• Zit de leerling misschien toch een niveau te laag omdat er meer is gekeken naar zijn gedrag dan naar zijn potentie?
• Is de leerling misschien mantelzorger en komt hij echt niet aan slapen en huiswerk toe?
• Schaamt hij zich voor zijn onvermogen om zijn zaken te organiseren en maskeert hij dit door zijn gedrag?
• Heeft de leerling wel een plek waar hij veilig is? Of voelt hij zich vooral thuis als hij ruzie heeft?

Maar ook:

• Zijn mijn lessen misschien echt een beetje saai?
• Neem ik misschien te kleine stapjes en ben ik niet veeleisend genoeg?
• Verwacht ik te veel van leerlingen? Bijvoorbeeld dat ze 45 minuten stil kunnen zitten en alleen luisteren?
• Durf je hulp in te roepen van oudere collega’s die het klassenmanagement meer in de vingers hebben? Of juist de hulp van een jongere collega die misschien meer getraind is in activerende werkvormen en gedifferentieerd werken?
• Ben je allergisch voor sommige leerlingen? Waar komt dat vandaan? Wat ga je ermee doen?

Omgaan met brutaliteit of andere ergernissen

Brutaal op school kan zomaar een etiket zijn wat aan een leerling blijft plakken. Terwijl de leerling vaak maar in bepaalde situaties brutaal is. Zonder dat ik het zelf altijd perfect doe geef ik toch wat tips over hoe kan je nu omgaan met brutaliteit op school. Tips die ik kreeg toen ik mijn opleiding voor sociaal pedagogisch hulpverlener kreeg, ze komen uit het groepswerk.

• Probeer eens op de plek van de leerling te gaan staan. Wat zou jij gedaan hebben? Hoe zou jij gereageerd hebben? Ben jij ook wel eens brutaal op school, in trein of in de supermarkt? En waarom doe je dat dan? Bén je dan brutaal, of doe je een keer brutaal? Hoe zou dat voor deze leerling zijn? Schrijven we hem af, of waren er omstandigheden die dit gedrag de kans gaven tevoorschijn te komen?
• Neem een belediging persoonlijk op. Niet dat je er kapot van moet gaan, maar op deze manier: deze leerling neemt de moeite om met mij in contact te komen. Wat een compliment, wat gaaf.
• Als een leerling tijdens een les brutaal is kan je hem positief overrulen door extra beleefd te reageren. Of vreselijk overdreven onderdanig. Of door een vet goeie grap te maken waardoor de angel uit de situatie gaat.
• Benoem zo objectief mogelijk wat je constateert, waarom dat lastig is en wat je wel van de ander verwacht. Zonder een dreiging er achteraan: ik zie dat je je omgedraaid hebt en ik hoor je kletsen. Hierdoor kan ik mijn les niet goed geven. Ik wil dat je je omdraait en stil bent.
• Tijdens zo’n nabespreking geef je de leerling een hand en vraag je rustig hoe het met hem gaat. Misschien hoef je niet eens terug te komen op het akkevietje in de les. Als de leerling niet open staat voor een gesprek kan je je wensen herhalen: ik vind je een prima gozer en je bent welkom in mijn les volgende keer als je lekker meedoet of je onzichtbaar maakt. (jongeren vinden het top als volwassenen zichzelf ook niet zo serieus nemen)
• Als een leerling altijd brutaal is op school is er waarschijnlijk meer aan de hand. Brutaliteit kan een machteloos signaal zijn van het kind in de hoop dat er iemand de moeite neemt om serieus met hem in gesprek te gaan. Er zijn ook psychiatrische stoornissen of ontwikkelingsstoornissen die er voor zorgen dat leerlingen opstandig gedrag vertonen.
• Ga nooit tijdens een les het gevecht aan. De groep gaat voor op het individu. Er is niets mis met een neutraal: ik wil dat je nu even naar de gang gaat. Na de les wil ik hier met je over in discussie gaan.
• Laat nooit merken dat het je boven de pet groeit en roep niet de hulp in van de leerling om je lessen tot een succes te maken. Hiermee ben je aan het manipuleren en zal de leerling je niet serieus meer nemen.
• Beroep je nooit op een hogere macht tijdens de les of in een gesprek met de leerling. ik heb de docent die constant zei: ‘ik roep de directeur erbij’ nog op mijn netvlies staan. Maar ook dat we eens achter hem aan zijn gaan lopen en dat we zagen dat hij niet naar de directeur ging maar naar de wc om daar een traan te laten.
• Praat niet negatief over leerlingen, maar adresseer jouw probleem op de plek waar er iets aan gedaan kan worden. Bij een leidinggevende of misschien zelfs bij een vertrouwenspersoon.

Ben jij brutaal op school?

Misschien ben jij zelf wel zo’n leerling die af en toe wat brutaal overkomt op school. Misschien wel met dezelfde reden als de leerling die ik pas sprak: ik wil gewoon echt graag weten waarom iets gebeurd is. Of waarom ik iets moet terwijl een ander het niet hoeft.
Misschien zit je echt in een onmogelijke situatie in de les omdat er allerlei dingen gebeuren die ingaan tegen je gevoel van rechtvaardigheid. Misschien zit je thuis wel vreselijk in de problemen.

• Maak jij je ergens druk over? Bedenk dan of het jouw probleem wel is. Sommige problemen horen op het bordje thuis van iemand die er echt iets mee kan. Als je zorgen hebt over het functioneren van een docent bijvoorbeeld mag je dit bij iemand in een lijnfunctie binnen de school neerleggen. Bijvoorbeeld bij een afdelingsleider of een vertrouwenspersoon. Zij gaan over het gedrag en functioneren van docenten. Dit hoef je niet in een les uit te vechten.
• Als je op een onhandige manier laat merken wat je ergens van vindt ontstaat er snel een conflict. Dit kan je voorkomen door heel rustig bij jezelf na te gaan: Hoe voel ik mij nu? Wat vind ik hier van? Wat zou ik hier aan kunnen doen?
• Bedenk ook: als ik hier nu iets van zeg, wordt de ander daar dan beter van of juist slechter?
• Soms is het beter om de tijd uit te zitten. Ga rustig doen wat een docent zegt en vraag na afloop van de les om een gesprek. Of regel het via of met je mentor of iemand anders die goed naar je kan luisteren.
• Overwin het kwade door het goede. Dat is een mooie Bijbelse waarheid die altijd werkt. Als iemand lelijk doet, doe jij aardig. Als iemand een prop op de grond gooit, gooi jij het in de prullenbak. Als een docent in jouw ogen niet goed lesgeeft stel je intelligente vragen zodat je hem helpt zich te focussen op iets wat hij wel heel goed kan. Eigenlijk is dit win-win: jij krijgt een interessantere les en de docent krijgt de kans zich te uiten over iets waar hij verstand van heeft.
• Als er iets is waardoor jij je moe of mopperig voelt is het beter dat probleem ook op de juiste plek neer te leggen in plaats van bij die docent op het bordje. Ga naar je mentor, leerlingbegeleider of vertrouwenspersoon waar je je verhaal kan doen. Je hoeft je niet af te reageren op de les.
• Het is de taak van een docent om les te geven, maar het is de taak van een leerling om les te ontvangen. Doe er ook een beetje je best voor.
• Betrek geen andere leerlingen in jouw gevoel van onvrede.
• Blijf niet weg bij lessen zonder dat je dit officieel geregeld hebt.
• Enzovoort, wie weet zit hier niets passends voor jou bij. Stuur mij een bericht, dan kunnen we het er over hebben.

Onderwijs doen we samen

Jongeren en hun docenten verschillen vaak niet zo van elkaar. In het vorige blog schreef ik over de randvoorwaarden voor motivatie. Het bijzondere was dat die randvoorwaarden ook de voorwaarden zijn voor het gevoel van geluk: competentie, autonomie en verbondenheid. Of zoals Stevens het zegt: ik kan het, ik kan het zelf en ik hoor erbij.

Deze gelden voor jong en oud. En dus ook voor leerlingen en docenten. Als we onderwijs iets is van ons samen, dan kunnen we samen op zoek naar die randvoorwaarden. Het management zorgt voor de doce nten, de docenten zorgen voor de leerlingen. Een docent wordt ook pas gelukkig als hij kan zeggen: ik kan het, ik kan het zelf en ik hoor erbij. En als een docent dit gevoel ook bij de leerling kan oproepen dan kunnen we heel veel van elkaar verduren waarschijnlijk.

Elkaar serieus nemen, dus luisteren naar elkaar en open staan voor elkaar. Dat is dus ook feedback geven en mensen verantwoordelijkheid geven. Als dat het goede is, dan overwinnen we daar de brutaliteit mee.

Overigens, dat jongeren niet zoveel verschillen van ouderen blijkt ook maar weer uit Jeugdtrends 2020. Daar vind je een blog over op mijn andere website.

Leestip: Het boek ‘Leer je kind kennen’ van Jelle Jolles. Lees hier de samenvatting.